Πάρνηθα

Η Πάρνηθα

Η Πάρνηθα είναι ένα εκτεταμένο βουνό 300 χιλ. στρεμμάτων, με υψηλότερη κορυφή την Καραβόλα (1413μ.) που χαρακτηρίζεται από μεγάλη βιοποικιλότητα και ποικιλομορφία. και κατέχει μια μακραίωνη φυσική και ανθρώπινη ιστορία.

Ιστορία της Πάρνηθας

Το όνομα της Πάρνηθας (Πάρνης) ανάγεται στην 3η χιλιετηρίδα π.Χ.και είναι πελασγικής προέλευσης (προ- ελληνικής).Αν και στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας ονομάστηκε «Οζάς, Οζιά», τελικά επικράτησε η αρχαία ονομασία.

Η Πάρνηθα στην αρχαιότητα αποτελούσε το φυσικό προπύργιο της Αθήνας από τα βόρεια, γι` αυτό και ήταν περισσότερο οχυρωμένο από κάθε άλλο ελληνικό βουνό. Υπήρχαν δυο φυσικά περάσματα που συνέδεαν την Αθήνα με την Θήβα και τους Δελφούς από την διάβαση της Φυλής (700 μ. υψ.) και με την Εύβοια και τον Ωρωπό από τη διάβαση της Δεκέλειας (θέση Κλειδί 640 μ.υψ.).

Στην Φυλή και στην Δεκέλεια υπήρχαν φρούρια και στην Πάρνηθα τείχη και οχυρωματικοί πύργοι, όπως ο πύργος του Λοιμικού (8 Χ 8 διαστ., 814 μ. υψομ.) και ο πύργος του Πυργαρίου (737 μ. υψομ.). Το φρούριο της Φυλής ήταν το στρατηγείο των Λακεδαιμονίων κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Στις παρυφές της, στην Βαρυμπόμπηβρίσκεταιο τάφος του τραγωδού Σοφοκλή. Από την Πάρνηθα (όπου πιστεύεται ότι υπήρχε άγαλμα) περιμένανε επί μήνες σημάδι του Δία οι ιερείς της Αθήνας κοιτώντας από την Πνύκα και την Ακρόπολη, για να ξεκινήσει η ιερή πομπή για τους Δελφούς (Πυθαΐδα).

Στην Πάρνηθα αναφέρεται ο Αριστοφάνης στις «Νεφέλες» και στο ίδιο βουνό διαδραματίζεται η υπόθεση «Δύσκολος» του Μένανδρου (Σπήλαιο Πάνος). Το Σπήλαιο Πάνος ή Νυμφαίο, στο οποίο κατά καιρούς λατρεύτηκαν ο Πάνας και οι Νύμφες, είχε μια συνεχή λατρευτική ιστορία από τους προϊστορικούς μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους. Ονομάζεται και “λυχνοσπηλιά” ή “λυχναριτέχα”, γιατί μέσα βρέθηκαν αμέτρητα λυχνάρια.

Μορφολογία της Πάρνηθας

Ιδιαίτερη ομορφιά και ενδιαφέρον προσδίδει στην Πάρνηθα η μορφολογία της, που την χαρακτηρίζει μεγάληποικιλομορφία,και που κάνουν τιςδιαδρομή από τα πολλά μονοπάτια της ξεκούραστη και ενδιαφέρουσα.

Ο πεζοπόρος μπορεί να συναντήσει ομαλές κορυφές (Κυρά, Καραβόλα) αλλά και απόκρημνες κορυφογραμμές (Άρμα, Φλαμπούρι), μικρά οροπέδια και ξέφωτα (Μολα, Λημικο), πανέμορφα λιβάδια (Σαλονίκη, Βουντημα) και κοιλάδες αλλά και βαθιές, δύσβατες χαράδρες και φαράγγια (Γκούρα), ρέματα και σπηλαιοβάραθρα (Δεκέλειας, Ταμιλθιού), όπως και χαρακτηριστικές δολίνες (μικρές καταβόθρες του εδάφους που οφείλονται στο ασβεστολιθικό πέτρωμα σε συνδυασμό με τις κινήσεις των υπόγειων νερών), (Μακρυλάκκα, Ταμίλθι, Νταβέλη).

Κατά την περίοδο των βροχών μερικές μαζεύουν νερό και σχηματίζουν μικρές λιμνούλες (λούτσες). Τέλος την Πάρνηθα ομορφαίνουν οι πολλές (45 πηγές συνεχούς ροής) δροσερές πηγές της (Κιθάρα, Μεσιανό νερό, Σκιπιζα, Κορομηλιά, Παλιομηλεσι … ).

Ο γεωλογικός σχηματισμός της Πάρνηθας κράτησε 300 εκατομμύρια χρόνια, μάλιστα στην περιοχή μεταξύ Μπάφι – Άγιας Τριάδας βρέθηκαν πετρώματα ηλικίας 360 εκατομμυρίων χρόνων. Τα πετρώματα της, είναι ιζηματογενή και αποτελούνται κυρίως από ασβεστόλιθο, φλύσχη και αθηναϊκό σχιστόλιθο.

Όμως η Πάρνηθα δεν είναι μόνο η ιστορία της και η ποικιλία του τοπίου της. Υπάρχει ένα ζωντανό, αλληλένδετο οικοσύστημα από φυτά, πουλιά και ζώα το οποίο βρίσκεται σε εύθραυστη ισορροπία και που πάντα απειλείται από τον κίνδυνο της ανθρώπινης επέμβασης. Η Πάρνηθα είναι κατάφυτη. Την χλωρίδα της αποτελούν μια πλούσια ποικιλία από δέντρα, θάμνους, αγριολούλουδα και βότανα. Μάλιστα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 1.100 είδη φυτών, από τα 6.000 είδη φυτών που υπάρχουν στην Ελλάδα. Καλύπτεται από μεγάλα, πυκνά δάση από κεφαλληνιακή ελάτη και πεύκα. Επίσης έχει αγριόκερδους, αγριοκυππαρίσια, λεύκες, μαυρόπευκα, πλατάνια, καρυδιές, αγριοκορομηλιές, ιτιές, κουμαριές, μυρτιές, αγριοτριανταφυλλιές και πουρνάρια, και συνολικά 50 είδη από βρύα και λειχήνες. Ονομαστή είναι η Πάρνηθα για τα πολλά και πανέμορφα αγριολούλουδα της, όπως κυκλάμινα, ανεμώνες, αγριομενεξέδες, παιωνιες, κρίνα, καμπανούλες και τουλίπες (4 είδη). Από αυτά η κόκκινη τουλίπα, η άσπρη παιωνία και ο κόκκινος κρίνος απαντώνται αποκλειστικά ενδημικά στην Πάρνηθα και είναι σπανιότατα. Επίσης φημίζεται για τα πολλά μανιτάρια της (107) και το τσάι του βουνού (που αξιολογείται τρίτο σε ποιότητα από όλη την Ελλάδα).

Σε αρμονία και εξάρτηση με το φυσικό τους περιβάλλον ζουν στην Πάρνηθα 42 είδη θηλαστικών -τσακάλια, αλεπούδες, λαγοί , νυφίτσες, ασβοί, σκίουροι, κρι – κρι (είναι εισαγόμενα από την Κρήτη), ζαρκάδια και το μεγάλο ευρωπαϊκό κόκκινο ελάφι. Αυτό το μεγαλοπρεπές και ειρηνικό ζώο κάποτε κατοικούσε στα βουνά όλης της Ελλάδας, τώρα όμως υπάρχει μόνο στην Πάρνηθα και στην Ροδόπη-. Επίσης υπάρχουν ασπόνδυλα, αμφίβια (8 είδη), ερπετά (3 είδη χελωνών, 9 είδη σαυρών και 9 είδη φιδιών).
Σύμφωνα με διηγήσεις, στην Πάρνηθα έχουν ζήσει στο παρελθόν λύγκες, αγριόγατοι, λύκοι, αγριογούρουνα και αρκούδες (Παυσανίας). Η ίδια τύχη, η εξαφάνιση, επιφυλάσσεται στα είδη που έχουν απομείνει αν συνεχιστεί η ανεξέλεγκτη ανθρώπινη επέμβαση.

Την πανίδα της Πάρνηθας συμπληρώνουν 131 είδη πουλιών, όπως φιδαετοί, χρυσαετοί, μαυρογύπες, γεράκια, μπούφοι και κουκουβάγιες καθώς και μπεκάτσες, αγριοπερίστερα, κοτσύφια, πετροπέρδικες και γλυκόλαλα αηδόνια.

Παρόλο ότι η Πάρνηθα έχει ανακηρυχθεί Εθνικός Δρυμός από το 1961, έχει ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000, στις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά (SPA), αυτός ο φιλόξενος αλλά απροστάτευτος κόσμος έχει βιασθεί επανειλημμένα από τον άνθρωπο (Καζινο, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ξενοδοχείο Κυκλάμινα, κατασκηνώσεις Παλαιοχωρι, πύργος ΟΤΕ – πάρκο κεραιών, στάδιο ΣΕΓΑΣ, ελικοδρόμιο, οικήματα) και συνεχίζει να υποφέρει από την ασυνείδητη ανθρώπινη συμπεριφορά όπως η μεγάλη και καταστροφική πυρκαγιά τις 28-6-2007, η λαθροθηρία (το κυνήγι απαγορεύεται σε αλλά 212.000 στρέμματα εκτός πυρήνα Εθνικού Δρυμού), παράνομη υλοτομία, βοσκή, συσσώρευση σκουπιδιών, καταπάτηση και κοπή αγριολούλουδων, κοπή ελατών για χριστουγεννιάτικα δέντρα, η εγκατάλειψη σκύλων και οι αγώνες ταχύτητας με μηχανές ή τζιπ.

Αυτός είναι ο σύνθετος και πολύπλοκος κόσμος της Πάρνηθας. Όμως για μας, τους κατοίκους της Αθήνας, είναι κάτι παραπάνω, γιατί συμβάλει άμεσα στην δημιουργία υγιεινού κλίματος στην Αθήνα (βροχοπτώσεις, αποφυγή καυσώνων, παροχή νερού), και στην ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε (φιλτράρισμα σκόνης, ρύπων, παροχής οξυγόνου). Τέλος, είναι για όλους μας προσιτός τόπος αναψυχής και γαλήνης.

Ας μάθουμε λοιπόν να σεβόμαστε το περιβάλλον και ανεβαίνοντας στο βουνό να απολαμβάνουμε πραγματικά αυτό που απλόχερα μας πρόσφερε η φύση: την επιβίωση μας στον πλανήτη Γη !

Φωτογραφίες σελίδας : Λεωνίδας Ζουμής

Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας